200 yıl sonra ortaya çıkan sır! Ok ucu incelendi, sonuç şaşırttı: Gökten düşen bir objeden yapılmış

On dokuzuncu yüzyılda İsviçre’de yapılan bir hafriyat sırasında bulunan Tunç Çağı ok ucunun, şaşırtan bir gereçten imal edildiği ortaya çıktı. Ok ucu, gökyüzünden düşen bir cisimden sağlanan demirden yapılmış. Araştırmacılar, bu cismin Estonya kadar uzak bir bölgeden gelmiş olabileceğini düşünüyor.

Dolayısıyla ok ucu, yalnızca cevher eritmeden evvelki periyotta gökten gelen demirin kullanımına dair bir kayıt değil, tıpkı vakitte binlerce yıl evvel var olması gereken kapsamlı ticaret ağlarının da bir kaydı niteliğinde.

İKİ YÜZ YILDIR BEKLEYEN SÜRPRİZ

Gazete Duvar’da yer alan habere nazaran gök cismi, İsviçre’de bulunan Bern Tabiat Tarihi Müzesi ve Bern Üniversitesi’nde jeolog olan Beda Hofmann öncülüğünde yürütülen ve tarih öncesinden kalma göktaşı demirinden yapılma yapıtları mevzu alan ortak bir araştırma sonucunda saptandı. Tarih öncesi çağlarda saf demir çok azdı; bununla birlikte cetlerimiz gökten göktaşı halinde düşen demir üzere en kolay bulunan kaynaktan faydalandılar.

Demir göktaşları, atmosferden geçişin zorluklarına daha fazla dayanabildiklerinden, yaygın biçimde bulunurlar. Çoğunlukla hudutlu ölçüde nikel ve çok az ölçüde öbür metallerle karışık haldeki demirden meydana gelirler. Neredeyse Tunç Çağı demir alet ve silahlarının tamamının göktaşından elde edilen demirden üretildiği düşünülüyor. Bu yapıtların büyük kısmı Orta Doğu, Mısır ve Asya’da bulundu; öte yandan, Avrupa’nın engin düzlüklerinde nispeten az bulunuyorlar.

Şu anda İsviçre sonlarında kalan Mörigen bölgesinin pozisyonu, araştırmak için kusursuz bir alanı temsil ediyordu. Bronz Çağı boyunca, M.Ö. 800 ila 900 yılları civarında gelişti ve binlerce yıl evvel, son Buz Devri’nden evvel gökyüzünden düşmüş olan bir kayadan elde edilen göktaşı demir kesimleriyle dolu Twannberg bölgesine sırf kısa bir uzaklıkta (en fazla 8 kilometre) bulunuyordu.

Hofmann ve meslektaşları, daha evvel hafriyat alanından çıkarılan objeler ortasında tek bir demir ok ucu daha bulmuşlardı. Bu, 39,3 milimetre uzunluğunda ve sırf 2,904 gram tartısında bir eserdi. Araştırmacılar, büyük olasılıkla ok ucunu bir çubuğa sabitlemek gayesiyle kullanılan ve huş katranı olduğunu düşündükleri organik kalıntı izleri saptadılar. Ve kalıntılar, karışımın bu dünyanın dışından geldiğini gösteriyor.

KARIŞIMI DÜNYA DIŞINI İŞARET EDİYOR

Cisim, göktaşı demirinden beklenen karakteristik demir ve nikel bileşimiyle bir arada, yıldızlar ortasında, sadece orada oluşan radyoaktif bir alüminyum izotopu tipi olan, alüminyum–26’dan kalan izleri gözler önüne seriyor. Öykü de tam burada ilginçleşiyor. Ok ucunda saptanan metallerin kendine has karışımı, Twannberg alanında keşfedilen göktaşı demiriyle uyuşmuyor. Bundan çok, ‘IAB göktaşları’ diye bilinen makul bir demir göktaşı sınıfına ilişkin üzere görünüyor.

Neyse ki, bu durum cismin kökenini saptamamızı kısmen kolaylaştırıyor. Avrupa’da düştüğü bilinen büyük IAB göktaşlarından üçü, ok ucununkiyle uyumlu bir bileşim içeriyor. Çek Cumhuriyeti’nden Bohumilitz; İspanya’dan Retuerte de Bullaque ve Estonya’dan Kaalijarv göktaşları ok ucuyla uyumlu yapıdalar.

Araştırmacılar, bunlar ortasından en yakın eşleşmenin, büyük ihtimalle Kaalijarv göktaşı olduğuna karar verdiler. M.Ö. 1500 yılı civarında Dünya’ya düştü ve etrafa ok uçları üzere küçük ve keskin şeyler haline getirilmeye uygun pek çok modül saçtı. Öte yandan, Mörigen’den yaklaşık 1600 kilometre uzaktaydı. Bu durum, tahminen de Baltık kehribarıyla birebir ticaret yollarından geçtiğini ortaya koyuyor.

Kaalijarv çarpışmasının etrafa saçtığı pek çok göktaşı şarapneli hesaba katıldığında, ana göktaşının tespit edilebilip edilemeyeceğini görmek için, koleksiyonlarda ok ucuna misal objeleri aramaya bedeldi. Araştırmacılar, “Kaalijarv’dan elde edilmiş olsun ya da olmasın, ok ucu büyük ihtimalle yegane eser değildi ve görece küçük boyutlu örnekler de dahil olmak üzere diğer işlenmiş göktaşı demir kesimleri da Avrupa’daki arkeolojik koleksiyonlarda ve hatta büyük olasılıkla daha uzak aralıklarda mevcut” diye belirtiyorlar.