Beşerler zekayı kimden alır ? Babadan mı anneden mi?

Başka bir deyişle, zeki beşerler yeteneklerini öncelikle annelerine borçludurlar zira zekayı etkileyen genleri aktarmaktan temel olarak anneler sorumludur.

Araştırmacılara nazaran çocuğun ne kadar akıllı olacağını annenin genetiği belirliyor ve babanınki rastgele bir fark yaratmıyor.

Kadınların zeka genlerini çocuklarına aktarması daha beklenen zira bu genler X kromozomu üzerinde taşınıyor ve bayanlar bu kromozomdan iki adedine sahipken erkeklerde yalnızca bir tane bulunuyor.

Ancak bunun da ötesinde, bilim insanları artık babadan kalıtılan gelişmiş bilişsel fonksiyonlarla ilgili genlerin direkt devre dışı bırakıldığını düşünüyor.

“Koşullu genler” ismiyle bilinen sınıftaki genlerin, birtakım durumlarda sadece anneden, başka durumlardaysa sadece babadan geldiğinde çalıştığı düşünülüyor. Zekanın da bu şartlı genlerin anneden gelen kısmında bulunduğuna inanılıyor.

Genetiği değiştirilmiş fareler kullanan laboratuvar

çalışmaları fazladan anne geni taşıyan farelerde daha büyük baş ve beyin lakin daha küçük bedenler geliştiğini gösterdi. Fazladan baba geni taşıyan farelerse daha küçük beyin ve daha büyük bedene sahip oldu.

Araştırmacılar, fare beyinlerindeki yeme alışkanlıklarından hafızaya farklı bilişsel fonksiyonları denetim eden 6 farklı kısımda sırf anneden ya da babadan gelen genlerin faal olduğu hücreler tespit etti.

Babadan gelen genlerin aktif olduğu hücreler cinsellik, yiyecek ve saldırganlık üzere fonksiyonları kapsayan limbik sistem kısımlarında ağırlaşıyor. Lakin araştırmacılar, anlamlandırma, düşünme, lisan ve planlama üzere en gelişmiş bilişsel fonksiyonların yer aldığı serebral kortekste (gri madde) babadan gelen hücreler bulamadı.

Ancak araştırmacılar tıpkı vakitte genetiğin zekayı tek başına belirlemediğini vurguluyor. Zekanın sırf yüzde 40’la 60 ortasındaki bir oranının kalıtımsal olduğu kestirim edilirken çevresel etkenlere de benzeri bir oran kalıyor.

Öte yandan anneyle çocuk ortasındaki güçlü bağın zekayla yakından bağlı olduğunu öne süren birtakım araştırmalar, annelerin birebir vakitte zekanın kalıtımsal olmayan kısmında da son derece kıymetli rol oynadığını ortaya koydu.

Washington Üniversitesi’nden araştırmacılar, anneyle çocuk ortasındaki güçlü duygusal bağın beyindeki birtakım kısımların gelişimi için elzem olduğunu keşfetti. 7 yıl boyunca bir küme annenin çocuklarıyla ilgilerini tahlil eden araştırmacılar, duygusal manada desteklenen ve düşünsel muhtaçlıkları karşılanan çocukların anneleri duygusal açıdan uzak olan çocuklara nazaran (ortalama 13 yaşlarındayken) yüzde 10 daha büyük hipokampüse sahip olduğunu gösterdi. Hipokampüs beynin hafıza, öğrenme ve gerilim reaksiyonuyla bağlı kısmı.

Anneyle kurulan güçlü bir bağın çocuğa emniyette olma hissi verdiği düşünülüyor. Bu onlara problemleri çözmede kendilerine güvenme ve dünyayı keşfetme imkanı tanıyor. Özverili ve ihtimamlı anneler çocuklarının sorunları çözmesine ve potansiyeline ulaşmasına yardım etme eğiliminde oluyor.

Elbette, babaların da bu hususta anneler üzere büyük bir rol oynaması için pürüz yok. Araştırmacılar, babadan kalıtılabilecek, genlerle belirlenen (içgüdüler ve hisler gibi) öteki özelliklerin de potansiyel zekayı ortaya çıkarmada anahtar misyonu üstlendiğini belirtiyor. Münasebetiyle babaların üzülmesine gerek yok.

Daha fazla anne geni alan bebeklerin beyinlerinin daha büyük olduğu lakin bedenlerinin daha küçük olduğu ortaya çıktı. Babalarından daha fazla gen almış olanlar için bunun aksisi durum kelam konusu.
Embriyo büyüdükçe, babanın genlerini içeren hücreler onun yaşamasını sağlar. Beynin saldırganlık, açlık ve seksten sorumlu limbik sisteminde bulunurlara ncak araştırmacılar, progenitör hücrelerin, bir kişinin en değerli bilişsel fonksiyonlarının – zeka, muhakeme, planlama ve lisan hünerlerinin geliştiği bölge olan – serebral kortekste bulunmadığını argüman ediyorlar.

Ne olursa olsun, zihinsel yeteneklerin %100 genetik olmadığını unutmamalıyız. Başka araştırmaların sonuçları, annelerin çocukların zihinsel gelişiminde fizikî ve duygusal temas yoluyla kıymetli bir rol oynadığını göstermektedir. Yani çocuk ile anne ortasındaki bağlantı onun zekasını büyük ölçüde tesirler.
Araştırmanın muharrirleri, anneleriyle güçlü itimat bağları olan çocukların amaçlarına ulaşmada daha ısrarcı olduklarını ve sıkıntı vazifelerle uğraşırken hayal kırıklığı gösterme olasılıklarının daha düşük olduğunu tez ediyor.

Genetikçiler ne derse desin, babalar kendilerini dışlanmış hissetmemeli. Bebeğe duygusal olarak açık ve rol model olan bir baba, tıpkı anne üzere çocuğun gelişimine yardımcı olur.
Doğduğumuz zeka kısmı (IQ) kıymetli bir rol oynayabilir, lakin sonuçta belirleyici faktör değildir.