Deniz Kum Güneş Ve Yoksulluk Ve Vefat… Bodrum Şantiyelerinde Personel Kırımı
23-24 Haziran günlerinde, Bodrum Belediyesi ve Livaneli Vakfı iş birliğinde düzenlenen II. Akdeniz Edebiyat Günleri’nin teması “Tarih ve Edebiyat” olarak belirlenmişti.
Türkiye’de okurların “Yüzbaşı Corelli’nin Mandolini” ve “Kanatsız Kuşlar” kitaplarıyla tanıdığı ünlü İngiliz müellif Louis de Bernières’in, Türkolog Joseph Sattler’in, Milletlerarası PEN Lideri muharrir Burhan Sönmez’in, Orta Doğu ve iktisat tarihi üzerine çalışan Stanford Üniversitesi Tarih Kısmı öğretim üyesi Ali Yaycıoğlu’nun, edebiyatın güçlü kalemi Latife Tekin’in sunumlarıyla Cumhuriyet’in 100’üncü yılına geniş bir pencere açıldı.
Birbirinden değerli 10’un üzerinde konuşmacının sunumları umarım en yakın vakitte toplumsal medyada yer alır…
Latife Tekin’in “Cumhuriyet yoksulluğu önleyemedi” tenkidine, başta Livaneli Vakfı Lideri müellif ve müzisyen Zülfü Livaneli, panelistlerden Pen Türkiye Lideri Zeynep Oral’ın itirazlarının; en azından izleyenlerin ajandasına “sınıf siyaseti ve ulusal egemenlik” başlıklarını soktuğunu varsayıyorum.
✶✶✶
Panelde “Burada fakirleri konuşuyoruz lakin onlar neredeler?”
Ağırlıkla Van’ın Özalp, Ağrı’nın Diyadin, Kars’ın Kağızman ilçelerinden 1990’larda Bodrum’a göçen inşaat çalışanları, mesken işlerine giden bayanlar çok uzaklarında değil, kıyıya inerken köylerin (Büyük Kent Yasası ile
artık mahalle olarak anılıyorlar) içine girecekler.
Oradalar!
CHP Muğla Milletvekili Süreyya Derici Öneş, Derin Yoksulluk Ağı Kurucusu Hacer Foggo ve Bodrum Belediyesi Yoksulluk Ünitesi Lideri Özgür Sevgi Göktaş ile Yaka mahallesinde düzenledikleri bayan buluşmasına inşaat ustası Hanifi Aygün’ün eşi Gürcan Aygün konut sahipliği yaptı.
Oturumları CHP Yoksulluk Dayanışma Ofis Koordinatörü Hacer Foggo ile izledim.
Foggo ve Bodrum Belediyesi Yoksulluk Ünitesi Yöneticisi Özgür Sevgi Göktaş’ın, Yaka Mahallesi Türkmen Sokak’ta İnşaat personeli Hanifi Aygün’ün eşi Gülcan hanımın konut sahipliğinde yapacakları ziyarete eşlik eden CHP Muğla Milletvekili Süreyya Derici Öneş’in programına da katıldım.
Gülcan hanımın terasında yapılan buluşmaya bayanlardan çocuklarıyla gelmişti.
Bodrum Belediyesi’nin armağanı oyuncaklarla çoşan çocukların sevinçli koşuşturmaları tüm yoksulluk konuşmalarını bastırıyordu. Hepsi yüzlerini oyun boyalarıyla kedi yapmış, çok memnunlar.
Anneler kaygılı, “Her meskende 5-6 çocuk var. Oyun parkı istiyoruz” diyorlar. Belediye’den gelen Göktaş “Arazi yok” cevabını veriyor.
Araziler villa doldu tabi…
✶✶✶
Buluşma konutunun terasına çıkan merdiven duvarlarında yağlı boya tablolar görüyorum.
Evde fotoğraf yapmaya meraklı ve bu merakı sürdürecek bir gelir olmadığı da malum.
Hanifi usta “Bu tabloları bana meskenini yaptığım bir Alman bayan verdi. Son iki yıldır Almanların işlerini yapıyorum. Hem onlar şad oluyor hem ben güzel kazanıyorum” diyor.
Yaka da oturan emekçi ailelerinin hepsi Hanifi usta kadar şanslı değil. Suriye’deki iç savaşın birinci günlerinde Hatay’daki, Batman’daki konutunu Suriyelilere kiraya verip Bodrum’a yerleşenler oluyor. Suriye’deki savaştan kaçıp Yaka’ya yerleşen aileler, gündelik inşaat işlerinden fazla aylık fiyatlarla tekne boyacılığı üzere sabit işlerde çalışıyorlar.
Kiralık konut bulmak giderek zorlaşınca fiyatlar da üst çıkıyor. 2 yıl öncesine kadar 2 bin 2 bin 500 liraya kiralık konut bulmak mümkünken artık 7 bin liranın altında kiralık mesken olmadığını söylüyorlar.
✶✶✶
İnşaat personelliği yapmak üzere Özalp’ten Bodrum’a göçen erkekler, biriktirdikleri parayla birinci olarak ailelerini yanlarına almışlar. Bunun için de bir dam gerekli. Üç-beş aile birleşip arsa satın alıp kendi meskenlerini yapmışlar.
Gözünüzde beyaz badanalı, mavi panjurlu Bodrum konutları canlanmasın.
3-4 katlı birbirine yaslanan apartmanlar…
Yıldız Aygün
Evlerde iki-üç aile birlikte yaşıyor.
Kadınların her birinin 3-5 çocuğu var.
Evdeki yaşlıların, çocukların, engellilerin bakım sorumluluğu bayanların sırtına yüklenmiş durumda.
Mahalleli, su kıtlığından, bu yıl 600 liraya çıkan okul servis fiyatlarının yüksekliğinden, hastaneye ulaşım zorluğundan yakınıyor.
Söz alan bayanların hepsinin ağızlarında, geçim koşullarının ağırlığı…
Anlat anlat bitmiyor.
Toplantıda eli ekmek tutan bayan yok üzere. İçlerinden birisi konutta sigara tütünü sarma işi almış. Yasal ithalat olmadığı için tertipli bir iş de sayılmaz.
Kadınlar konutun dışında işe gidecek kurallara sahip değil. Ya eşleri müsaade vermiyor, ya konutta çocuklara bakacak kimse yok, ya da engelli bir aile üyesi, yaşlı bakımını üstlenmişler.
Bodrum Belediyesi, bayanların el işlerini üretecekleri bir atölye oluşturmaya çalışmış.
Alt kat taziye konut üst kat bayan çalışmalarına ayrılan kısım olmak üzere iki katlı bir bina yapmışlar. İnşaat gereçleri belediyeden, personellik mahalleden…
Gelin görün ki; taziye meskenine atanan imam “Zinhar burada bayanlar toplantı yapamaz, atölye kuramaz” diye tutturuyor.
Yalnızca mevlit ve Kur’an okumaları için taziye konutunun üst katını kullanmalarına müsaade veriyor.
Milletvekili hanım Öndeş ile birlikte taziye konutuna girmek istedik. Müsaade çıkmadı!
Bodrum’un inşaat personeli nüfusunun çoğunluğu Van (Özalp), Ağrı (Diyadin) ve Kars (Kağızman) illerinden
Hanifi Aygün’e soruyorum:
Kadınlar, eşlerinin mesken dışında çalışmalarına razı olmadıklarını söylüyor. Neden müsaade vermiyorsunuz?
Aygün “Cahiller, kendilerini koruyamazlar. Eğitimli birinin gölgesine yanaşılamaz” diyor.
Bodrum’da para bol, kıt kaynak emek!
Usta bulamazsın, mesken işi yapacak yardımcı bayan bulamazsın…
Bir yanda çok yoksulluk varken, emek piyasası neden gelişmiyor?
Katmanlı sıkıntılar.
“Bodrum Belediyesi Yoksulluk Birimi” bayanlara okuma-yazma, maharet kazandırma kurslarından, erzak yardımına kadar çeşitli dayanak programları yürütüyor.
Özgür’e bu mahallede en büyük sorun nedir diye sorduğumda “Sağlık” diyor.
Mahallenin erkeklerinin neredeyse hepsi bel fıtığı olmuş. İnşaat çalışanı olmanın bedeli!
Yalnızca geçen yıl kendisine 5 inşaat emekçisinin “iş kazası” sonucu öldüğü haberi gelmiş.
İnşaatlarda sakatlananları saymıyor bile…
Hanifi’nin içi çalıştığı otelde akrep sokması ile zehirlenen Erdal Örgün’e yanıyor: “Çok genç disiplinli biriydi. İhmalden kaybettik. Geride küçük çocukları kaldı.”
Kadınlar KOAH hastası.
Yıllar yılı ekmek pişirdikleri tandırın başında ciğerleri sönüyor.
En yakıcı soruyu sona sakladım:
Bodrum’da inşaatlarda bir yılda kaç inşat personeli “iş kazası” geçirdi?
En yakıcı soru bu değildi.
Yılda kaç emekçi inşaatta çalışırken hayatını kaybediyor?
Buluşmamıza bayanlardan biri gelemedi. Kaynı inşaattan düşmüş,
cenazesini kaldırıyorlarmış.
Yaşama değil vefata dair mavi bir dünya.
✶✶✶
Hanifi usta düz bir amelenin günlüğünün bin lira olduğunu söylüyor. Yemek ve yol parasıyla birlikte bir amelenin patrona maliyeti bin 200’lirayı buluyor.
“Ekibime inşaata giderken iş güvenliği materyalleri götürüyorum. Baretti, eldivendi. Personeller alay ediyor, kullanmıyorlar. Evvelden patron koşul koşardı, kullanmayanın ceza olarak yevmiyesinden keserdi. Artık emekçi bulunmuyor. Ceza kalktı” diyen Hanifi usta, “Patron personele yalakalık yapıyor” derken paranın değerli, canın kıymetsiz olduğu yoksulluğa vurgu yapıyor.
✶✶✶
Yoksullukla gayretin siyasette karşılığı olamadı! Yoksulluğu yönetenler kazandı. Çoluk çocuk aş bekler, yarını düşünecek halleri kalmamış.
2023 seçiminde CHP listelerinden İstanbul’dan milletvekili adaylığı beklenirken, İzmir 2’inci bölge 8’inci sıraya kaydırılan Foggo sandıktan çıkamadı.
CHP listesinde 7’inci sıra milletvekili adayı, TBMM 24 Devir AKP Van Milletvekili olan Gelecek Partisi Araştırma Geliştirme ve Bilişim Lideri Mustafa Bilici’ydi. Kazandı.
Bilici, Van milletvekili olduğu devirde ailelerini geride bırakıp inşaat personeli olarak Batı’ya göç eden inşaat çalışanlarının meselelerine şahit olmuştur diye düşünüyorum.
“Vanlı inşaat işçisi” diye google’da arama yapıldığında açılan birinci sayfa vefat ilanları rehberi gibi…
✶✶✶
Yerel gazete Hbr Çaldıran’da 19 Kasım 2022 tarihli bir haber:
Bir Günde İki Acı: Vanlı Çalışanlar İnşaatlarda Ölüyor!
“İş güvenliği ve kontrolünün olmadığı inşaatlarda çalışmak zorunda bırakılan işsiz gençler, iş cinayetlerinin kurbanı oluyor.
Van ve öbür vilayetlerde artan işsizlik ve yoksulluk, gençleri batı vilayetlerinde ucuz iş gücü olarak çalışmak zorunda bırakıyor. İş güvenliği ve emekçi sıhhatinin önemsenmediği dalda, cinayetler de cezasız
kalıyor. Van’da son bir yıl içinde çok sayıda Vanlı inşaat personeli inşaatlardan düşecek can verdi.”
Sahil kentlerinde “Bu inşaatta hiç iş kazası olmamıştır” dokümanını verebilen kaç proje vardır sanki?
Sakın ha “Fıtrat” demeyin.
Boston’da bir sigorta şirketinin iş kazaları test laboratuvarını ziyaret etmiş, uzmanlardan iş güvenliği tedbirleri almanın kazaları sıfırlayabildiğini dinlemiştik.
Bir emekçinin başına inşaat demirinin düşmesi, iskeleden düşmesi, iş makinasının altında kalması kaza değil, cinayettir.
İş cinayetine sebebiyet veren patron, kusurlu yönetici, yetkili iş güvenliği uzmanı yargılanmalı.
Belediye de o iş yerinin inşaat ruhsatını iptal etmeli.