Naci Görür İstanbul Zelzelesi İçin Uyardı… 2,5 Milyon Risk Altında!

Prof. Dr. Naci Görür’ün açıklamalarından öne çıkan başlıklar:

Türkiye’nin çabucak hemen her yeri faal fay içermektedir. Petrol hareketli yerden kaçar. Bilhassa Erzurum’da olan sarsıntısı göz önüne alınca bilhassa dedim ki Doğu Anadolu bir ölçüde sıkışıyor. Doğu Anadolu’nun bir jeolojik gelişimi var. İki büyük levha yaklaşınca Doğu Anadolu sıkışıyor. Bu yüzden inanılmaz faylar meydana geliyor. Halk ve Devlet olarak sormamız gereken soru yapılarımız dirençli mi biçimindedir. İlgi çeksin diye bazen başlıkları ben söylemişim formunda atıyorlar.

“6 ŞUBAT SARSINTISI O BÖLGEDEKİ FAYLARI TETİKLEYEBİLİR”

6 Şubat sarsıntıları o bölgeyi o bölgedeki istikrarları bozdu. O bölgeye yakın Adana Havzası, Hakkari’ye kadar olan Bindirme Nesli, Bitlis-Hakkari yöresinde de belirli nitelikte zelzeleler olursa şaşırmayız. Arap Levhası belirli ölçüde Doğu Anadolu’yu sıkıştırıyor. Faylar hareketler sonucu gerilim biriktiriyor. Gerilim biriktirme demek fay içinde kuvvet biriktirmektir. Bu kuvvet ne zamanki fayın hareketini durduran sürtünmeyi aşınca kırılma oluyor. O bölgedeki fayların kimisi 500 yıldır, 400 yıldır, 100 yıldır kuvvet biriktirdi. Adana Bölgesi’nde de sarsıntı bekliyorum ben diyince kıyamet koptu. Ancak ben bilim adamı olarak öngörüde bulundum. Bu sarsıntı kimi faylara gerilim transfer etmiş olabilir. Bunun sonucunda Kozan’da 5 küsür pahasında sarsıntı oldu. Bu zelzele gerilim altındaki fayları tetiklemiş olabilir.

“YEREL-MERKEZİ İDARELERE YALVARDIK”

Senelerdir Elazığ’a sarsıntı geleceğini söylüyoruz. Elazığlılar bunun farkında değildi. Sonra zelzele olunca öğrendiler. Maraş’ta da sarsıntı olabilir biçiminde mahallî idarelere ve merkezi idarelere söyledik. Önemli bir tedbir dahi alınmamış. 50 binden fazla insanımızı bir gecede kaybettik. Elazığ’daki sarsıntı Maraş zelzelesini de tetikledi.

“SAHADA UYGULAMAK LAZIM”

Bu kadar zaiyat bugünkü bilimin geldiği kademede yakışmıyor. Bizim ülkemizde zelzeleye hazır bir kent yok. O kesin. Sarsıntıya hazırlanma konusunda oldukça hazırlanan kent İstanbul. Data kademesinde hazırlanan kent İzmir. Bunların dışında ben sarsıntısı ciddiye alan bir kent olduğunu düşünmüyorum. Risk azaltma konusunda kentlerin çalışma yapması istendi. Sarsıntıdan evvel bu ziyanların önlenmesi için çalışmalara başlandı. Kentsel dönüşümler de bu halde başladı. Lakin ben incelediğimde bunların bilgiye yönelik olmadığını gördüm. Oradaki üniversitenin bir çalışması varsa Vilayet Risk Azaltma Planımız var diyerek ona nazaran yapıyorlar. Şahsen alanda uygulamak lazım. Bizde her şeyin lafı çok, planı çok. Dünyada en çok sarsıntı konusunda hazırlık, plan yapan ülke biziz. Fakat alana geldiğimizde yanlışsız dürüst bir şey yok.

“2,5 MİLYON RİSK ALTINDA”

İstanbul’da beklenen sarsıntı 7,2 ila 7,6 ortasında değişiyor. O kesin. Bilimsel çalışmalar bunu gösteriyor. Bu zelzele olursa 6 Şubat’taki zelzeleden daha büyük ziyan verir. Bunu Bakanımız da açıkladı. Sokak başında iki konut yıkılırsa orayı unutun. Ne yardım götürebilirsin ne de kurtarabilirsiniz. Bakan tahminen kimi şeyleri net söyleyemez lakin biz bilim insanıyız net söyleriz. 600 bin konut yani siz isterseniz her konutta 4 kişi düşünün daire üzere düşünün. 4 şahıstan 2,5 milyon insan mevtle burun buruna kalır. Vereceğimiz can kaybı inanılmaz boyutta olur. Bir zelzelede bu kadar insanın ölmesi Türkiye Cumhuriyetine yakışmıyor. Bu işi ciddiye almak lazım. Hakikaten Sayın Bakan da en önemli konuşan ve doğruları salt söyleyen bakan olarak gördüm.

“ZEMİN VE BİNA YETERLİYSE SAĞ ÇIKARSINIZ”

İstanbul lafı yanlış tabi Marmara Bölgesi demek lazım. Lakin o kısımdaki en büyük vilayet İstanbul olduğu için o halde deniliyor. Zelzele Marmara Denizi içinde olacak. İstanbul içinde fay kırılacak diye bir şey yok. Biz İstanbul dediğimiz vakit İstanbul’da olmaz bir farklılık koyuyor ya o denli bir şey yok. Marmara’da 160 km uzunluğundaki bir fay uzunluğudur. Beklediğimiz zelzele öncelikle Kumburgaz Fayı’nda olacak. Zelzeleden İstanbul’dan Tekirdağ’a kadar o bölgeler etkilenir. Zelzelenin büyüklüğüne, yere, yapı stoğuna kadar etkilenecek alan genişliği değişir. Doğu’dan Güney’de Balıkesir, Çanakkale, Yalova’ya kadar etkilenir. Sarsıntının olduğu yerden uzaklığınız, bulunduğunuz taban ne kadar sağlam üzere etkenlerle zelzelenin şiddetini daha az hissedebilirsiniz. Siz kıyıya yakınsınız, tabanınız güzelse, statiği ile projesi birbirine uyumlu ise çok büyük ihtimalle o binadan sağ çıkarsınız. O bina hasar almaz demiyorum. Lakin sahibini sağ olarak çıkartır. Biz hiçbir bina çatlamaz demiyoruz.

İSTANBUL ZELZELEYE HAZIR MI?

24 yılda İstanbul sarsıntıya hazır hale gelebilirdi. Lakin bugünkü halinde İstanbul zelzeleye hazır değil. Hiçbir şey yapılmadı diyemeyiz. Birinci başlarda Acil Afet İdare Merkezi kuruldu. Belediyeler ona nazaran çalıştı. Her mahalleye konteyner konuldu. İstanbul Valiliği, hastane ve okulları elden geçirdi. Viyadükler, yollar, köprüler yapıldı. Bir ekip tatbikatlar yapıldı. AFAD planlar programlar yaptı. Hazırlıklar yapıldı. Lakin bunlar kâfi değil. Bu yapılanların birçok ya afete yönelik ya da masabaşında kalıyor. 16 milyonun oturduğu konutlar zelzeleye hazırlanmadı. Vatandaşlar kendi meskenlerini zelzeleye hazırlamadı. Bunlar vatandaşın kabahati değil. Devlet nezaret kontrol ve sorumluluğu altında yapmalı. Vatandaş ve Lokal İdare ile Merkezi İdare kolkola verir ve çalışırsa yapılabilir. Ne yapmamız gerekenler muhakkak. Bir kent, idare ve idare sistemi, halk, altyapı, yapı stoğu, etraf ve ekosistem, iktisattan oluşur.

“YÖNETİCİLERİN SARSINTI KÜLTÜRÜNE SAHİP OLMASI LAZIM”

Yönetim ve idare sistemlerinde çalışanları seçimle getiriyoruz. Bu bireylerin zelzele bilgisi var mı bakmıyoruz. İdarenin zelzele bilgi, maharet ve kültürünün olması lazım. Birçok yerde yapıldı bu. İdare sarsıntıyla gayret edecekse sarsıntı konusunu bilmeli ve birikimin olması lazım.

“HALKI EĞİTMEMİZ GEREKİYOR”

Halkı sarsıntıya hazırlamadan bir kenti sarsıntıya hazırlayamazsın. Halkı eğitmeden o kenti zelzele dirençli yapamazsın. Halkın zelzeleye hazırlanması da tabiki bilgi birikim ve kültürle olur. Bu zelzele kültürü aileden geçer ve gelişir. O kültürün yerleşmesi lazım. Bugün Japonya üzere anaokulundan başlıyorlar. Ömrün bir formu refleksi zelzele davranışları. Sarsıntı öncesi, sarsıntı sırası ve sonrasında ne yapacaklarını biliyorlar. Biz vatandaşı eğitmeden vatandaş her şeyi bilir diyoruz. Toplumsal eğitim lazım.

“İSTANBUL’UN ALTYAPISINI ZELZELEYE DİRENÇLİ YAPMAMIZ LAZIM”

Altyapı dediğim yol , köprü, viyadük, kanalizasyon çalışması, içme suyu şebekesi. Doğu Anadolu’daki sarsıntıda 10 kentin ne hale düştüğünü gördük. Bütün İstanbul’un altyapısını zelzele dirençli yapmamız, denetim etmemiz lazım. Bugün lokal idare altyapı işi ile uğraşıyor. Belediyenin muhakkak bir bütçesi var. Hükümet ile belediye kolkola olmadan bu iş başarılamaz. Yalnızca belediye yahut yalnızca hükümet ile olmaz.

“İSTANBUL ZATİ NÜFUSA DOYMUŞ”

Yapı stoğu, bizde en fazla popülerize olan şey bu. Kentsel dönüşümün özünü oluşturuyor. Rant odaklı olabiliyor. Para kazanmak için müteahhitler bunu kullanabiliyor. Kentsel dönüşüm rant işine dönmemelidir. Konutun sağlam olması yetmiyor. Bizim sarsıntıya bir bütün olarak müdahale etmemiz lazım. Sarsıntıya hazır olmak asla yapı sorunu değildir. Bütüncül olmak lazım. 600 bin yapıyı zelzele dirençli hale getirmek lazım. Rezerv alanlarını hakikat görmüyorum. Sarsıntı beklenen ve alan verilen bir kentte, nüfusu arttırmayacaksınız ve yapı stoğunu arttırmayacaksınız. Bina yoğunluğunu artırmak en az oraya 1 ila 1,5 milyonun gelmesi demektir. Rezerv alanlarını biz, birtakımı konteyner ve prefabrik yerler yaptık. Her şeyi var. Yıkılacak yerlerdeki insanlara dedik ki sizi bir buçuk sene burada konuk edeceğiz dersek alkışlarlar ve kahraman olarak görürler. Rezerv alanları asla nüfus yoğunluğunu artıracak bina yoğunluğunu artıracak şey yapmamalı. İklim değişikliği var bir de önümüzdeki 50 seneyi düşünmemiz lazım.

“KİRLETİLMİŞ BİR ÇEVREYİ TEMİZLEYEMEZSİNİZ”

Çevre ve ekosistem, sağlıklı hayat şartlarıdır. Sarsıntı en büyük etraf felaketi oluşturuyor. Bir bina yıkılınca oluşan toz sıhhati etkiliyor. Onun dışında kanalizasyon tahrip oldu. Oradaki her şeyi götürüp gömdük. Onlardaki ziyanlı hususlar yağmur suyu ile o bölgede göllere denizlere yayıldı. Bugün o etrafta salgın hastalıklar kol geziyor. Binanız sağlam olsa ne olur. Kirletilmiş bir çevreyi temizleyemezsiniz. Çiftçi orada bir domates ektiğinde tutulan balık soframıza gelecek. Sarsıntı o anda ne kadar insanı öldürdüyse sonrasında etraf sebebiyle bize de ziyan verecek. Marmara’da oluşacak sarsıntı sonrasında oluşacak molozları ve tozları da bilmemiz gerekir. O molozlar nereye gömülecek bilinmesi lazım şimdiden. Onu bilmez ve yapmazsan hastalıklar öldürür. Daha zelzele olmadan bunlar planlanabilir. Bunlardan geri dönüşüm yapılması da kıymetli.

“SANAYİMİZ SARSINTIYA HAZIR DEĞİL”

Ekonomi, konusunda ise Marmara’da sarsıntı olursa endüstrinin birçok durur. İstanbul Anadolu’yu ayağa kaldırır. Lakin Anadolu İstanbul’un iktisadına yetemez. Bu bizim siyasi bağımsızlığımızı da tesirler. Borç alan talimat alır. Bizim endüstrimizin sarsıntıya hazırlıklı olması lazım. Endüstrimiz zelzeleye hazır değil. Bir kenti sarsıntıya hazırlık konusunda en son şey yapı stoğu. Doğruları çıplak söyleyen biri olarak Sayın Bakanı gördüm. Yaşama bütüncül olur. Her şey bir bütündür. Hala daha sarsıntıya çok itidalli bakılıyor. Bağımsızlığımızı devam ettirmek için sarsıntıyla baş etmeliyiz. Bir bakanlık olacak ve o bakanlığa çok önemli bir bütçe verip, 15 sene dişini sıkıp siyaset üstü bir siyaset izleyeceksin. Yıllık planlarla programlarla 5 yıllık planlarla takır takır çalışılmalı.