Peş peşe zelzelelere uzman yorumu! ‘Deprem potansiyeli yüksek’ dedi, riskli bölgeyi açıkladı… Flaş ‘Savrun fayı’ açıklaması

Paleosismolog Prof. Dr. Ramazan Demirtaş, son günlerde meydana gelen sarsıntıları kıymetlendirdi. Bilhassa Adana’da büyük sarsıntı beklendiği açıklamalarına reaksiyon gösteren Demirtaş, “Savrun fayı diye bir fay yok” dedi. Türkiye’deki büyük fay zonlarına dair bilgi veren Demirtaş, “Türkiye’de her an büyük sarsıntı olmaz” sözlerini kullandı.

Flash Tv Haber yayınına katılan Prof. Dr. Demirtaş’ın konuşmasından öne çıkanlar şöyle:

“6 Şubat’ta ne oldu? Ölüdeniz fay zonu yaklaşık bin kilometre uzunlukta bir fay. Bu fay Pazarcık’ın güneyine, hatta biraz daha kuzeyine gelerek Doğu Anadolu fay zonu ile birleşir. Doğu Anadolu fay zonu 600 km uzunlukta bir fay.

Bilgi kirliği vardı lakin bir ay sonra birtakım sarsıntı bilinciler bizim dediklerimize geldi. 6 Şubat zelzelesi Doğu Anadolu fay üzerinde olmadı. Birileri çıktı dedi ki ‘Kahramanmaraş-Gölbaşı-Türkoğlu kesimi üzerinde oldu’ dedi. Bir başkası ‘Çelikhan Erkenek’ dedi, oburu Antakya’ya hakikat uzanan Amanos modülü üzerinde dedi. Halbuki bunların üzerine olmadı.

Ölüdeniz Fay zonu, bunlar yatay atımlı faylar ve geçmişte 7-8 ortasında zelzele üreten kıta kenarı dediğimiz uzun faylardan birisi. Başkası de Karlıova’dan başlayıp Samandağ’a kadar uzanan 600 km uzunluktaki Doğu Anadolu fay zonu. Tam bu iki noktanın kesiştiği noktada oldu.

BURASI YAKINDAN İZLENMELİ

Deprem Ölüdeniz fay zonunun en kuzey ucunda oldu. Yani 859 zelzelesinin olduğu yerde oldu. 859 sarsıntısı tekrarlandı. Burası yakından izlenmeli. 20 Ekim 2022’de burada 4.3 büyüklüğünde zelzele oldu. Burada bir hareketlilik olduğunu görüyoruz. Lakin biz vilayetlerden bahsetmiyoruz, faylardan bahsediyoruz.

Bir yarar sarsıntı potansiyeli yüksekse orada çok uzun mühlet geçmiş olması gerekir. En son zelzele 859’da oldu. Yani üzerinden bir 163 yıl geçmiş. Çok büyük bir sarsıntı olunca doğal olarak 9 saat sonra çabucak kuzeyde yaklaşık 90 km kuzeyde Çardak fay zonu üzerinde 7.6 büyüklünde ikinci büyük zelzelesi tetikledi. Bu iki zelzele çok büyük olunca yaklaşık 6 ay geçti, doğal olarak çok geniş bir alanda tetiklenmiş bağımsız sarsıntılar olmaya başladı. 250-300 km alan içinde 4.0-5.5 ortasında zelzeleler oldu. Bu olağan, beklenen bir durum. Bir öbür büyük zelzelenin habercisi pozisyonunda değil.

Siz büyük sarsıntı bekliyoruz derseniz, üç soru sormanız lazım. Hangi yarar, hangi fayın modülünde bekliyorsunuz? O fayın yıllık kıyma suratı nedir? En son ürettiği büyük sarsıntı tarihi nedir? Ne kadarlık mühlet geçmiştir? Siz bunların karşılığını vermezseniz, o söylenenlerin zelzele biliminde hiçbir manası yok.

ÇELİKHAN – ERKENEK KISMINDA SARSINTI RİSKİ ÇOK DÜŞÜK

7.8’lik zelzelenin kuzeyine gerçek gittiğiniz vakit Çelikhan – Erkenek’te Doğu Anadolu fay zonu olduğu kesimde en son 1893’de 7.2, 1905’de 6.8 olmuş. Doğu Anadolu fayı üzerinde sarsıntı tekrarlama aralıkları ekseriyetle 1000- 1500 üzerindedir. Çok yakın tarihte Çelikhan – Erkenek kısmında zelzele riski çok düşüktür.

GÖLBAŞI-TÜRKOĞLU’NDA SARSINTI POTANSİYELİ YÜKSEK

En çok külfete düştüğümüz yer 1114, yani Gölbaşı-Türkoğlu olduğu kesim. 900 küsur yıl geçmiş. Burada sarsıntı bekler misiniz? Aslında zelzele potansiyeli yüksek. 6 Şubat zelzeleleri 1114 sarsıntısının olduğu yerde olmadı. Yalnızca onun üzerinde bir yüzey kırığı gelişti, bu da aslında bir kırılma değil yırtılma. Yani bu kısımdaki sarsıntı tekrarlama aralığı en az 1000 yıl, hatta 1000 yılın üzerinde derseniz burada sarsıntı riski düşük lakin sarsıntı potansiyeli var.

Daha alta indiğimiz vakit Antakya kısmına yanlışsız, orada 1822’de 7 üzerinde sarsıntı var. Burada da bir zelzele riski düşük. Pekala, daha güney batıya gerçek gittiğimiz vakit Kıbrıs’ı da çok yakından ilgilendiren bir bahis, Ege Kıbrıs yayı dediğimiz geçmişte 7 ile 8 ortasında büyük sarsıntı üreten faylardan bahsediyoruz. Buralar geçmişte çok büyük sarsıntılar üretmiştir.

ZAFER SİSMİK BOŞLUĞUNDA SARSINTI POTANSİYELİ YÜKSEK

7.8’in güneybatı ucuna baktığımız vakit burası bizim Zafer Sismik Boşluğu dediğimiz bir kesim. Burada zelzele üretme potansiyeli yüksek fakat sarsıntı tekrarlama aralıkları çok yüksek olduğu için, 1000-1500 yıl, en son sarsıntı bin küsurlu yıllarda olduğu için burada ne vakit sarsıntı olurun bir reçetesi yok.

Ama ben her gün televizyona çıksam, nerede sarsıntı bekliyorsunuz derseniz, ben ‘Zafer Sismik Boşluğu’nda zelzele bekliyorum dediğim vakit, yani tesadüf de olsa siz bu sarsıntısı evvelce bilmiş sayılmazsınız. Türkiye’deki en büyük külfet bu.

6 Şubat’tan günümüze kadar yaklaşık 1 ila 6.7 ortasında 42 bin sarsıntı oldu. Bunlardan bilhassa en değerlileri 4 ve üzeri. 4 ve üzeri yaklaşık 1.0 ile 2.0 ortasında 23 bin civarında, 2.0 ile 3.0 ortasında 14 bin, 3.0 ile 4.0 ortasında 3 bin 169 sarsıntı olmuş. Temel kırılma açısından bizim için 4.0 ve üzeri değerli. Burada 4.0 ve 5.0 üzerinde 615, 5.0 ile 6.0 ortasında 48 tane zelzele olmuş.

SAVRUN FAYI DİYE BİR FAY YOK

Geçenlerde Minnetli’de 5.5 büyüklünde sarsıntı oldu. “Adana’daki faylar hareket geçti” denildi. Hiç alakası yok. 6 Şubat’tan günümüze kadar 6 aylık süreçte 5.5 gibisi 48 zelzele olmuş. Artık hangi fay hareket geçti? 7.8 sarsıntıda onun kırığının kuzeydoğu ve güneybatı ucunda bir gerilme yüklenir. Ya da ikinci zelzele Çardak Fayı zonunu düşünün, onun doğu ya da batı ucuna bir gerilim yüklenir. Göksun ya da Savrun fayı dediler, aslında olmayan bir faydan bahsettiler. 6 aydır Adana’da beşerler hop oturup hop kalkıyor. Savrun fayı diye bir fay yok. Büyük bir sarsıntı olması için bir fayın olması lazım. Yani 7 üzerinde sarsıntı üretecek bir fay olması lazım. Fay yok.

BÜYÜK BİR FAY OLSAYDI 200 SARSINTIDAN SONRA BÜYÜK BİR ZELZELE OLURDU

Çardak Fay zonu batı ucu doğu batıda giderken birden kuzey güneye yanlışsız dönüyor. Burası fay için çok önemli bir pürüz noktası. 6 Şubat’tan günümüze kadar yalnızca batı ucunda yaklaşık 200 tane, 4 ve 5.2 ortasında sarsıntı oldu. Burada büyük bir fay olsaydı 200 tane zelzeleden sonra muhtemelen büyük bir sarsıntı olurdu. Olmadığına nazaran demek ki bunlar Çardak fay zonunun artçı zelzeleleri. Yani onun için bizim şu anda Göksun’du, şuydu, buydu büyük bir zelzele beklentisi yok, sarsıntı riski düşük.

ADANA’DA SARSINTI BEKLİYORUM DEMENİN HİÇBİR GEÇERLİLİĞİ YOK

Ülkemizde hem akademik hem de toplumsal medyada parazit üzere türeyen telaffuzlar var. Adana’da sarsıntı bekliyorum, demenin bilimsel manada hiçbir geçerliliği yok. Adana etrafında 17 tane fay var. Bu faylardan bir tanesi üzerinde 5 üzerinde zelzele olduğu vakit ‘ben söylemiştim’… Bu türlü bir bilim yok.

Türkiye’de birçok fay var. 600’e yakı zelzele üreten fay var. Bunlardan en değerlisi bizim Kuzey Anadolu dediğimiz Karlıova’dan başlayıp Marmara’da, Kuzey Ege çukuruna kadar giden yaklaşık 1000-1500 km uzunlukta bir fay. Geçmişte son yüzyıl içerisinde 7 ile 8 ortasında 12 tane büyük sarsıntı üretmiş. Öteki bir fay Doğu Anadolu fay zonu. Karlıova’dan başlayıp Samandağ’a kadar Kıbrıs yayı ile birleşen fay zonudur. Bir de bunun altında Ölüdeniz fay zonu dediğimiz Suriye, İsrail topraklarına gerçek inen fay var. Bunlar çok uzun faylar. Bir de Batı Anadolu düşey atımlı faylar dediğimiz Büyükmenderes, Gediz, Bakırçay, Gökova olduğu kesimde düşey atımlı faylar var. Bir de Orta Anadolu içerisinde Tuzgölü, Malatya üzere çok sayıda kıta içi faylar var.

TÜRKİYE’DE HER AN BÜYÜK SARSINTI OLMAZ

Bunların her birinin yıllık kaymaları düşüktür. Bunun manası şu: Kuzey Anadolu fayı 7 ve üzerindeki sarsıntıları 250-600 yıl ortasında üretirken, Doğu Anadolu fayı 1000-1500 yılda 7 ve 8 üzeri zelzele üretir. Batı Anadolu’ya geldiğimiz vakit bunlar 2 bin ila 3 bin yılda bir zelzele üretir. Orta Anadolu kısmında 6 buçuk üzerindeki sarsıntılar yaklaşık 10 bin yıl aralıklarla tekrarlanır. Türkiye’de her an büyük zelzele olmaz.”