Türk Tabipleri Birliği’nden Canan Karatay Yansısı: “Açıklamaları Bilime Aykırı”

Çeşitli açıklamalarıyla gündeme gelen Canan Karatay, son olarak koronavirüs aşısı ile ilgili açıklamalarda bulundu. Covid-19 aşısıyla ilgili yorumu yansılara neden olan Karatay, “COVID aşısı olanlarda cilt döküntüsü, uyuz, zona, beyin ve kalp hastalıkları çok arttı. Bağışıklık sistemini çökertti, kızamık diye örtbas etmeye çalışıyorlar” dedi.

Karatay’ın açıklamalarının akabinde Türk Tabipleri Birliği (TTB) bir açıklama yaptı. Yapılan açıklamada “Anayasa Mahkemesi kararlarına husus Dr. M. Canan Karatay’ın tabirleri, bilimsel gerçeklere karşıt; sunulduğu haliyle toplumu yanıltan, faydalı ve yanlışsız tıbbi uygulamalardan uzaklaştıran; en nihayetinde ömür ve sıhhat hakkı başta olmak üzere mutlak hakların özüne ziyan veren niteliktedir” denildi.

TTB’nin açıklaması şöyle:

“İfade özgürlüğü sınırsız hak değildir”

“Dr. M. Canan Karatay’ın yazılı ve görsel basında gebelikte yapılan şeker yükleme testi, kimi hastalıklar ve ilaç kullanımı ile beslenmeye ait bilimsel olmayan bilgiler vererek halk sıhhatine ziyan verdiği, bilimsel araştırma bilgilerini değerlendirirken bilimsel gerçekleri yansıtmadığı, meslektaşlarını zemmettiği ve kendi reklamını yaptığı gerekçesiyle disiplin cezası ile cezalandırılmasına ait Türk Tabipleri Birliği Yüksek Onur Kurulu’nun iki farklı kararı, Yönetim ve Bölge Yönetim Mahkemesi tarafından hukuka uygun bulunmuştur. Lakin Anayasa Mahkemesi, 31.03.2022 tarihli 2018/6707 Müracaat No.lu ve 30.03.2023 tarihli 2020/4999 Müracaat No.lu kararlarında tabibin tabir özgürlüğünün ihlal edildiğine, yargılamanın yine yapılmasına karar vermiştir.

‘İfade özgürlüğünün’, mümkün olan en geniş halde korunması gerektiği her vakit Türk Tabipleri Birliği tarafından kabul edilmekte ve savunulmaktadır. Lakin temel bir hak olmakla birlikte söz özgürlüğü sınırsız bir hak değildir. Sıhhat hakkı ismine; söz özgürlüğünün hudutlarını bireyin ve toplumun sıhhatinin korunması oluşturmaktadır. Gerçekten Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) tabir özgürlüğünü düzenleyen 10. Hususunda ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararlarında da belirtildiği üzere halk sıhhatinin korunması, orantılı ve mecburî olduğu ölçüde söz özgürlüğünün müdahale alanını daraltabilmektedir. Yani sıhhat hakkı, tabir özgürlüğünün kendisine ziyan verebileceği bir müdahaleye yer bırakmayan en temel haklardandır.

“Tanınırlığı ile bilim insanı vasfını kullanarak itimat duygusu yaratıyor…”

Sağlık alanına ait açıklama yapan kişinin tabip olması, bu tanınırlığı ile bilim insanı vasfını kullanarak inanç duygusu yaratıp açıklama ve yönlendirme yapması; o mevzuda kâfi bilgi sahibi olmayan bireylerin istismarı ve sonuç olarak da toplum sıhhatinin olumsuz tarafta etkilenmesi sonucunu doğurmaktadır. Dünya Tabipler Birliği’nin (DTB) Tıbbı̇ Hizmetin Standardı İçin Mesleksel Sorumlulukla İlgili Kararı “örgütlü tıbbın; etik şuraların; ehliyet komitelerinin ve öbür mesleksel kontrol faaliyetlerinin çok uzun vakittir saptadığı ve kabul ettiği üzere; tabiplerin mesleksel davranışlarının incelenebilmesi, gerekli görüldüğünde mutlak mesleksel özgürlüğe akılcı sınırlamalar getirilmesi gerektiğini kabul eder” demektedir. DTB Hekimlik Ahlakı Milletlerarası Yasası da “hekimlerin ülkenin kanunları ve Ulusal Tabipler Birliği’nin Etik yasası müsaade vermedikçe kendi reklamlarını yapmaları; hem hastaların, hem meslektaşların, hem de sıhhat mesleğinin öteki çalışanlarının haklarına hürmet göstermemeleri ve hastaların duyduğu itimadı sarsmaları”nı açıkça etik dışı davranış olarak belirtmektedir. Açıklamaların tabir özgürlüğü içinde kabul edilip edilemeyeceğinin, bu temel bedel ve unsurlarla de kıymetlendirilmesi gerekmektedir.

AİHS’nin 10/2 hususu, fikir ve tabir özgürlüğü hakkının bu haktan yararlanan bireylere tıpkı vakitte sorumluluk yüklediğini de belirtmektedir. Bu sorumluluk temel olarak kelamın sahibine aittir. Kelamın sahibi tıpkı vakitte bir mesleğin mensubu ise, o mesleğin etik unsurları de bu sorumluluğun hudutlarını belirlemektedir. En temel prensibi “önce ziyan verme” olan ve “hastalık yoktur hasta vardır” kabulü ile belirlenen hekimlik meslek unsurları, tüm tabipler için her mecrada bağlayıcıdır. Bu nedenle genelgeçer, şahsa özgülenmemiş, bilimsel araştırma ve yayın unsurlarına uygun olmayan beyanlar tabir özgürlüğünün korunması kapsamı dışına çıkar.

“Açıklamaları bilimsel gerçeklere aykırı”

Anayasa Mahkemesi kararlarına husus Dr. M. Canan Karatay’ın tabirleri, bilimsel gerçeklere karşıt; sunulduğu haliyle toplumu yanıltan, faydalı ve hakikat tıbbi uygulamalardan uzaklaştıran; en nihayetinde hayat ve sıhhat hakkı başta olmak üzere mutlak hakların özüne ziyan veren niteliktedir. Son olarak tekrar tıpkı tabibin COVID-19 aşısı ile ilgili, bilimsel hiçbir bilgi ya da çalışmaya dayanmayan, büsbütün kişisel popülarite için ‘aşının yan tesirlerine ve bunların örtbas edilmeye çalışıldığına’ dair spekülatif telaffuzlar kullanması; toplumun, tıp bilimine ve tüm canlılar için en bedelli buluşlardan aşıya karşı inancını sarsmaktadır. Tıp, bilginin; oluşması ve kullanılması süreçlerinin (klinik araştırmalar gibi) özel kurallara tabi tutulduğu, uzun erimli çalışmaların sonucunda ortaya koyulduğu bir alandır. Bilimsel olmayan birtakım bilgilerin akademik unvan da kullanılarak güya doğrulanmış bilgi üzere deverana sokulması, diğer alanlarda hayati değere haiz olmayabilir fakat bu sorumsuz tavır tıp alanında birden fazla kere hayati ehemmiyette olmaktadır. Yapılacak her açıklama ve yönlendirmenin kişinin ömür kalitesine ziyan verebileceği hatta hayatına mâl olabileceği, sıhhat alanının her icracısı tarafından bilinmek zorundadır.

“İfadeleri toplum sıhhatine ziyan veriyor”

Türk Tabipleri Birliği’nin öncelikli sorumluluğu toplum sıhhatini korumaktır. Bunun için yol gösterici olan etik prensip ve pahalar; türel normlara indirgenemeyecek genişlikte ve üniversal nitelikte olabilmektedir. Bilimsel ve tarihi süzgeçlerden geçmiş kozmik tıbbî etik pahalar tüm tabipler için de tartışılmaz olarak bağlayıcıdır. Her tüzel karar, etik için temel oluşturamaz lakin her etik karar, hukuka temel oluşturur. Etik ile çatışan durumlarda hukuk, vakit içinde normlarını etik kıymetlerle uygun hale getirmiştir. Tıp tarihi böylesi birçok örnek barındırır. Aksiyon, tüzel normlarda anlaşılır gösterilebilse de deontolojik kurallar ve etik unsurlara bazen muhalif olabilmektedir. Bütün bu konular birlikte değerlendirildiğinde, Dr. M. Canan Karatay tarafından söz edilen kelamlar de mesleksel deontolojiyi müdafaa vazife ve sorumluluğu bulunan Türk Tabipleri Birliği tarafından kıymetlendirilmek zorundadır. Bu bağlamda bir kere daha açıkça görülmektedir ki Dr. M. Canan Karatay’ın sözleri ve yönlendirmeleri, toplum sıhhatine ziyan vermekte; bilimsel olana inancı sarsmakta, canlıların sıhhatini hayati derecede riske atmaktadır: Etik ve deontolojik olarak kabul edilemez.”