Yararları say say bitmiyor fakat yanlış tüketildiğinde bedeni resmen zehirliyor!
İç Hastalıkları Uzmanı Dr. Meltem Batmacı, insan sıhhati için epey değerli bir rolü olan D vitamini hakkında şunları söyledi:
Bölgelere nazaran değişmekle birlikte D vitamini eksikliği ülkemizde yüzde 50’nin üzerindedir. Tüm dünyada yaklaşık 1 milyar beşerde D vitamini eksikliği olduğu düşünülüyor.
Oysa bilhassa son yıllarda yapılan bilimsel çalışmalar D vitamininin bedende kemik sıhhatinden enfeksiyon hastalıklarını önlemeye, zihinsel gelişimden kanserde denetimsiz hücre çoğalmasının azaltılmasına dek kritik değere sahip olduğunu gösteriyor.
Halk ortasında ‘güneş vitamini’ de denilen D vitamininin besinlerden karşılanması ise günlük ihtiyacın yüzde 10-20’sidir. Yani dışarıdan destek edilmesi gerekir.
Vücudumuzda kemik sıhhati açısından çok değerli. Kemik kırıklarını azaltıp kas liflerini koruyarak kas gücünü artırır ve bu da düşmelerden korur. Yapılan bilimsel araştırmalar D vitamininin yeni tümör gelişimini (meme, yumurtalık, kolon, prostat ve öbür kanserler) ve var olan tümör büyümesini yavaşlattığını, kalp ve damar hastalıkları ile teneffüs sistemi hastalıkları riskini azalttığını gösterdi.
Damar sertliği ve yüksek tansiyon hastalığında düzenleyici olan D vitamini diyabet ve insülin direncine karşı da kıymetli rol oynar. Enfeksiyonların ve bağışıklık sistemi hastalıklarının tedavisinde tesirlidir.
Bir araştırmaya nazaran, rastgele bir nedenle olan prematüre vefat riskinde D vitamini sayesinde yüzde 25 azalma saptanmıştır. Bunama riskinin de azaldığı görülmüştür.
Yanlış tüketim zehirleyebilir
Yaş, cinsiyet, yaşanan coğrafya, eşlik eden hastalıklar, gebelik durumu hatta deri rengi bile günlük D vitamini gereksinimini belirleyen ögelerdir. Bu nedenle D vitamini gereksinimi bireyden bireye değişir.
Fazla alındığında D vitaminine bağlı zehirlenmeye neden olur. Kanda kalsiyum seviyesi yükselir, kilo kaybı, sistemsiz kalp atımı, düşme sıklığında ve kemik kırık riskinde artış, damarlarda ve dokularda kireçlenme, kalp ve böbrek hasarı görülür.
Yapılan çalışmalarda yüksek dozda, uzun aralıklarla alınan D vitamini (ampul kırıp içmek, damlalıklı şişenin tamamını içmek gibi) ve düşük dozda, günlük alınan D vitamini (günlük ya da haftalık kullanılan damla, tablet, kapsül formunda D vitamini) kıyaslandığında ikinci gruptakilerin sağlıklı ve D vitamini seviyelerinin daha yüksek olduğunu ortaya koyuyor.
D vitamininin fazla ölçülerde alındığında toksik tesirlere yol açtığı ve hayati riske bile neden olabildiği için tabibe başvurarak kullanımından evvel bedendeki seviyesi saptanmalı ve sonrasında bireye uygun doz ve müddette alınmalı.
Somon balığı ve sardalya üzere yağlı balıklar, balık yağı, yumurta sarısı, sığır karaciğeri, mandıra eserleri ve tahıllarda D3 vitamini seviyesi daha fazla olurken; birtakım mantarlarda ve bitkisel kaynaklarda (bitkisel kaynaklı sütler, maydanoz, ısırgan otu vb) D2 vitamini bulunuyor.
Bu nedenle istikrarlı diyet ve gerekli D vitamini ölçüsünün destek olarak alınması uygundur. 51-71 yaşları ortasındaki besin ve suplamentle D vitamini alımı 308 IU/gün saptanmış olup, yalnızca besin ile alınan D vitamini ise 140 IU / gün olarak saptanmıştır ki günlük doz ihtiyacı düşünüldüğünde birçok insanın günlük en az gereken dozu bile alamadığı aşikar.
Süt, yumurta ve balık yemeyenlerde, laktoz intoleransı olanlarda, veganlarda, bağırsak, karaciğer ve böbrek hastalığı olanlarda, obezlerde, obezite ameliyatı geçirenlerde, siyahilerde, bağırsak operasyonu olanlarda, steroid, epilepsi ilaçları üzere birtakım ilaçları kullananlarda ve güneşten uzak kalanlarda D vitamini eksikliği daha fazla oluyor.
Vitamin D sentezi, güneşin UVB ışını tesiri ile ciltte başlar. Yaşanılan bölgeye nazaran, güneşe çıkılması gereken müddet ve saat dilimi değişir. Ülkemizde 10.00-15.00 saatleri ortasında 15-20 dakika güneşlenme önerilir. Türkiye’de güneşe bağlı D vitamini sentezi Mayıs-Kasım ayları ortasında mümkündür. Fakat çok değerli bir nokta var ki asla unutulmaması gerekir; UV ışığına maruziyet cilt kanserine neden olur, bu nedenle çok güneşlenme önerilmez.
Vitamin D2, bitkisel kaynaklıdır ve destek edilmiş besinler ile kimi suplamentlerde bulunur. Vitamin D3 ise, insan bedeninde ve hayvansal eserlerde doğal olarak bulunan formdur. D3 formu kandaki D vitamin seviyesini daha çok yükseltir ve bu aktif seviyesi daha uzun müddet korur.
Güneş hami kullanımı (faktör seviyesi 15 ve üzeri olan güneş gözetici krem D vitamini emilimini yüzde 90’dan fazla azaltır), tüm cildi kapatacak biçimde giyinmek, açık havada kısıtlı vakit geçirmek, koyu renkli cilt (melanin pigmenti, doğal güneş kollayıcı üzere davranır), ileri yaş, kapalı alanlarda daha fazla vakit geçirme, D vitamini sentezine katkıda bulunan organlarda işlev bozukluğu, kış mevsimi üzere faktörler D vitamini sentezini azaltıyor.
Vücuttaki D vitamini düzeyinin altı ayda bir denetim edilmesi gerekiyor. D vitamini eksikliğinde; kemik ve kas dokusunda zayıflama, kemik kırılganlığında artış, düşme sıklığında artış, kanda kalsiyum ve fosfor seviyesinde düşüklük, kalpte ritim sorunu, Osteomalazi (kemik yumuşaması) hastalığı, kalp krizi, inme ve kalp damar hastalıkları riski artıyor.