Yoksa siz bir flanör müsünür? Flanör nedir, kime denir?

Flanör ne demek?

Mânasını birinci öğrendiğimden beri beni etkileyen bir tarif “flanör”. 19. yüzyıl Paris’inde doğmuş olan bir kavram olan ‘flâneur’, gezen, dolaşan kişi demek. Flânerie, yani flanörlük öylece, hedefsizce gezinmek manasına geliyor.

Kavramın – ve akabinde tartışılanların – beni bu kadar etkilemesinin sebebi, tek başıma sokağa çıkabildiğim yaşımdan beri aslında bu aktiviteye bağımlı olmam. Bulunduğum semtteki en düzgün banklar, en kestirme orta sokaklar, en güneşli parklar benden sorulabilir. Yürüyüşü, yürüme aksiyonunu çok sevdiğimden değil, gezinmeyi sevdiğimden. Bir yerde oturup etrafa bakınmak benim için artık açık bir gereksinim. Aslında yürümenin, bulunduğumuz etrafa bakınmanın ve (etrafta bir orman olsun olmasın) açık havada vakit geçirmenin fizikî ve ruhsal yararlarına dair birçok ispat da var. Yani bu hareketin yalnızca benim için değil, birçok insan için bir gereksinim olduğunu çarçabuk söyleyebiliriz.

The New York Times’ın bu yılki “yaz teması”, yürümek. “The Walking Summer” (Yürüyüş Yazı) ismiyle yürümeyi öven, yürümekle ilgili temalara odaklanan birçok yazı yayınlanıyor Well kategorisinde. Flanörlük ve yürümenin yararları hakkında bu kadar çok içeriğe maruz kalınca, Türkçe’de gereğince içerik olmadığını fark ettim ve sonuç: Bu yazı sonunda içinizde biraz gezinme isteği uyandırabilirse, ne memnun bana.

Gezinip dolaşmaya neden gereksinimimiz var?

Bilimsel ispatlara dayanarak düşünüp taşınmayı sevenler için, flanör olup bir müddetliğine etrafta dolaşmanın, gezinmenin yararlarını da sıralayıp, sıkıntıyı anlamaya devam edelim;

1. Yürüyüş faydalıdır

2018’de yayınlanan “Genç yetişkinlerde kolay yürüyüş ve meditasyonun ruh hali üzerindeki etkileri” başlıklı bir araştırmanın sonuçları çok net. Yürüyüş yapmanın sağlıklı bir kiloyu müdafaaya, kasları ve kemikleri güçlendirmeye, kan basıncını (tansiyonu) dengelemeye; kalp hastalığı ve diyabet üzere rahatsızlıklara karşı korunmaya önemli oranda yardımcı olduğu ve ruh halinin güzelleşmesine de direkt katkıda bulunduğu kanıtlanmış durumda.

2. Meditasyon canlandırır

Flanörlük, bilhassa kişi etrafını farkındalıkla keşfederken, meditasyon ve mindfulness pratiğine de yaklaşır. Mindfulness pratiği, kişinin mevcut anın farkında olmasını ve bunu olumsuz bir kıymetlendirme yapılmaksızın kabul etmeye çalışarak, basitçe farkındalıkla kalmasını içerir. Mindfulness ve meditasyon, gerilimi azaltmada, depresyon ve anksiyete belirtilerini yönetmede, uykuyu güzelleştirmede ve genel hayat kalitesini artırmada tesirli olduğu bilinen pratikler.

3. Yaratıcılık hareket ister

Yürüyüş ve meditasyonun tüm yararlarını bünyesinde barındırmasının yanı sıra, flanörlük bir de yaratıcılığı teşvik eder. Stanford Üniversitesi’nde yapılan bir çalışma, yürüyüşün yaratıcı niyetlerinizi önemli formda beslediğini ortaya koydu. Araştırmacılar, yürüyen insanların oturanlara kıyasla daha yaratıcı fikirler ürettiklerini resmen kanıtladılar.

Ünlü komedyen Steve Martin, “yazar tıkanması” olarak bilinen yaratıcılığın kaçıp gittiği hâller için şöyle diyor: “Ondan uzağa gidin, bir hayal görün, bir partiye gidin; biraz bekleyin…” diyor. Tom Robbins’in de birebir sıkıntı için “yazar tıkanması diye bir şey yoktur, cüretin azalması vardır” diyor. Yani bir biçimde yaratıcılığınızın orta ara teklediğini hissediyorsanız, flanörlük tam size nazaran olabilir.

Adımlarını saymak üzere olmasın ama…

2023 tarihli yeni bir çalışma, insanların haftada bir yahut iki gün yalnızca 8,000 adım atmasının da ömrü uzattığını, bu tertipli pratiği 10 yıl boyunca sürdürenlerin vefat riskinin azaldığını ortaya koydu.

JAMA Network Open’da yayınlanan çalışma, on yıllık bir takip mühletince, haftada bir yahut iki gün 8,000 yahut daha fazla adım atan 20 yaş ve üzeri insanların, hareketsiz olanlara kıyasla %14.9 daha az vefat riski taşıdığını buldu.

Ölüm riski, faaliyetin sürdüğü gün sayısı arttıkça düştü. Örneğin, haftada üç ila yedi gün antrenman yapmak, tüm nedenlere ve kardiyovasküler ölümlere bağlı olarak %16.5 oranında bir azalma ile ilişkilendirildi. 6,000 ila 10,000 adım gayelerini yerine getiren beşerler için de birebir durum geçerliydi.

Yani son yıllarda çok duyduğumuz “En az 10 bin adım” efsanesi o kadar da hakikat sayılmaz. Ortada bir 8000 adım atarak da daha sağlıklı olabiliriz. Artık hepimizin cebinde bir adımsayar var ancak yoksa bile, 8000 adım, 6-7 kilometre yürümek demek. Ortalama bir tempo ile 40 dakika boyunca yürüdüğünüzde, yaklaşık 8000 adım atmış oluyorsunuz yani.

“Adımlarınla yeryüzünü öper üzere yürü”

Vietnamlı bilge Thich Nhat Hanh’ın “Adımlarınla yeryüzünü öper üzere yürü” kelamı, Zen keşişinin yürüme meditasyonu hakkındaki değerli öğretilerinden biri. Yürümeyi meditatif bir uygulama ve tıpkı vakitte bir ömür usulü olarak ele alan usta, nasıl yürüdüğümüzün kıymetini de bu türlü vurgular.

Hanh’a nazaran yürürken her adım büsbütün şuurlu olmalı ve dikkat büsbütün o anın içinde bulunmalı. Adımlarla yeryüzünü öper üzere yürümek, her adımı yeryüzü gezegenine hürmet ve minnetle atmak demek.

Amerikalı bir müellif, tabiat sever, filozof ve tarihçi Henry David Thoreau ise yürüyüşü, “sadece bir idman yahut ulaşım biçimi değil, tıpkı vakitte bir keşif, bir özgürlük ve hatta bir direniş biçimi” olarak tanımlıyor. Ona nazaran yürüyüş, insanın kendi iç dünyasını ve dış dünyayı manaya yoludur. Thoreau, “yürüyüş sanatı”nın yalnızca fizikî hareketten ibaret olmadığını, tıpkı vakitte zihinsel ve ruhsal bir uyanışa yol açtığını da söylüyor.

Flanör fikir nedir?

Haftada bir iki gün 8000 adımı tamamlamak için, yaratıcılığınızı beslemek için, kronik bir hastalığınızın güzelleşme sürecini desteklemek için yahut depresyon, anksiyete üzere ruhsal zorlukları kolaylamak için… Rastgele bir sebeple flanörlüğe merak salabilirsiniz. Öylece gezinmenin ideolojisine ve niyetlerini önemsediğimiz kimi ünlülerin sıkıntı hakkındaki görüşlerine de yer vererek, özendirmeye devam edelim.

Fransız şair ve eleştirmen Charles Baudelaire, aslında terimi popülerleştiren isim sayılır. Baudelaire flanörü, “kalabalığın içine güya devasa bir elektrik gücü deposuna giriyormuş üzere giren tutkulu bir izleyici” olarak tanım ediyor.

Flanör kavramının daha derinlemesine ele alınması ve daha geniş bir biçimde irdelenmesi ise, Walter Benjamin’in çalışmaları sayesinde oldu. Benjamin, 1930’lu yıllarda yazdığı yazıları içeren “Pasajlar” isimli yapıtında “flâneur”ü çağdaş kent hayatının ve metropolün sosyolojik ve ruhsal tesirlerinin bir gözlemcisi olarak tahlil eder. Bu çalışma, flanörlüğün, yani bir izleyici olarak dolaşma pratiğinin kent hayatına ve çağdaş toplumun karmaşıklığına dair eşsiz bir bakış açısı sunduğunu öne sürer. Walter Benjamin’e nazaran flanörler, bir “dedektifin burnuna” sahiptir ve doğal olarak keşifçilerdir.

Bir yeri daha güzel anlarken, kendini daha yeterli anlamak

NYTimes’daki makalesinde Rosenbloom, flanörlüğün dolaştığımız yerleri ve oradaki insanların hayatlarını daha âlâ anlamamızı da sağladığını anlatıyor. Müellif örneğin, Tokyo’nun kaldırımlarında yaptığı yürüyüşler, müellifin bu kentin mimarisi, yemekleri ve folkloruna olan ilgisini körüklediğinden ve Japonya’ya olan kalıcı bir sevgiye yol açtığından da kelam ediyor.

Flanör fikir, öylece gezinmenin ömrün kolay anlarında bile mana ve hoşluk bulabilmemize imkan sağladığını söylüyor. Hatta kimi eleştirmenlere nazaran, flanör kavramı çağdaş toplumda hala geçerli ve hatta, dijital çağda internette “dijital flâneur” olarak gezinenler de var! Bu görüş, internetin sonsuz bilgi ve ilham kaynağı olduğu ve flanörün bilgi ve tecrübelerin zenginliğini keşfetmek için bu alanı kullanabileceği kanısına dayanır.

Hepimizin biraz yavaşlamaya, yavaş hareket etmeye, etrafımıza göz gezdirmeye gereksinimimiz olabilir. Flanör bakış açısıyla şöyle bir gezinmek, yaşadığınız yerdeki hayatı yargısızca izlemek, zihninizde daima dönüp duranları bir kenara bırakıp, yahut onların özgürce ortalıkta dolanmasına ve bir yere bağlanmamasına müsaade ederek dolaşmak demek olabilir. Bu yeni bakış açısının, şayet yürümekten bilhassa hiç hoşlanmayan birisi değilseniz, kesinlikle bir ucundan size yararlı dokunuşları olacaktır.

Yazar: His İsmailoğlu

Kaynak: Habertürk

Referanslar: Stephanie Rosenbloom. “The Arka of Being a Flâneur”. Şuradan alındı: https://www.nytimes.com/2023/06/19/travel/walking-travel-cities.html?smid=url-share.

Melis Oğuz. “Flanöz. Şuradan alındı: https://feministbellek.org/flanoz/

Thoreau, H. D., 2019, “Yürümek”, Can Yayınları

Hanh, T. N., 2017, “İyileştiren Adımlar & Farkına Var”, Martı Yayınları

Kristin Demirci. “Venüs Yay burcunda: Özgür aşk”. Şuradan alındı: https://hthayat.haberturk.com/yazarlar/kristin-demirci/1080372-venus-yay-burcunda-ozgur-ask”